Tata Steel heeft inhoudelijk een verhaal om haar belangen te bepleiten in Den Haag. Ook zijn er medewerkers met nauwe banden in Den Haag. IN dit artikel wordt beschreven welke argumenten een rol spelen en welke valide zijn of niet.
De uitkomst van de lobby kan soms voor experts en burgers ondoorgrondelijk zijn. Dat komt omdat het uitruilen van belangen achter de schermen een hele andere dynamiek heeft dan wanneer er serieus wordt geprobeerd een maatschappelijke probleem op te lossen.
Tata Steel IJmuiden brengt level playing field (gelijke kansen voor bedrijven) steevast op als het gaat om concurrentie uit lage lonenlanden en de (hogere) CO2 heffing of scherpere milieumaatregelen in eigen land. Daardoor zou het bedrijf onevenredig in het nadeel zijn.
Tata Steel IJmuiden meldt nimmer dat het bedrijf een groot vestigingsplaatsvoordeel heeft met een eigen diepzeehaven, een door de overheid uitgebaggerde vaargeul en in stand gehouden infrastructuur, toegang tot de Europese binnenvaartwegen, het railvervoer systeem en het wegennet en de (tot nog toe) ruime milieuregels. Deskundigen schatten het vestigingsplaatsvoordeel dat samenhangt met de locatie op minimaal vijftig dollar per ton staal. Daarnaast zijn er voordelen als: subsidies, juridische zekerheid, hoog opgeleide beroepsbevolking. (bron: interviews met diverse deskundigen). Tata betaalt bijvoorbeeld geen Onroerend Zaak Belasting.
De milieuregels werden ten bate van Tata de afgelopen jaren meermalen opgerekt (met uitzonderingsregels) door de OD Noordzeekanaalgebied. Het meest schrijnende: de instandhouding van de uitgeleefde, gevaarlijke Kooksfabriek 2. Omdat het ontwerp verouderd was, kon de fabriek niet meer aangepast worden aan de Best Beschikbare Techniek. Tata Steel werd daarom door de OD in 2013 ontheven van de wettelijke plicht de kooksfabriek af te breken en te herbouwen en de grond eronder op te schonen zoals wel eerder geeïst was voor Kooksfabriek 1, die er naast stond. De OD baseerde zich op een uitzonderingsregel waarvoor Tata zelf in Brussel gelobbyd had. (bron: ODNZKG en rechtszaak tegen besluit 2013/ ref nr 90028-150851)
De verouderde, lekkende Kooksfabriek 2 stoot kankerverwekkende stoffen uit en is al jaren bron van de meeste klachten van omwonenden. (bron: Tata Steel) Er waren de afgelopen jaren al een explosie en een grote brand bij deze fabriek. (bron: NHD/ foto’s omwonenden). In Italie¨ (Taranto) sloot de overheid zo’n fabriek. (bron: Reuters)
Tata Steel in IJmuiden staat bekend om zijn hoogwaardige staalproducten, zoals gebruikt in koplampen, voor batterijen of frisdrankblikjes. Hierin is het bedrijf marktleider. Dit betreft echter een bescheiden deel van de productie in IJmuiden, circa twee miljoen ton (van de 7 à 8 miljoen ton die jaarlijks wordt gemaakt). Toename van de vraag naar dit staal is niet te verwachten, gezien de problemen van de grootste afnemer, de auto-industrie. (bron: schatting marktanalysten)
Met een groot deel van de productie van het bedrijf in IJmuiden concurreert het dure Tata-staal met aanbieders van elders die blijkbaar goedkoper kunnen aanbieden. (bron: marktanalysten; interview Theo Henrar, ex-directievoorzitter Tata Steel Nederland)
Het argument dat bij eventuele sluiting van Tata in IJmuiden het marktaandeel overgenomen wordt door bedrijven elders die vermoedelijk vuiler produceren (waardoor het wereldmilieu er netto op achteruit gaat) wordt niet gestut door de statistiek. Het is de vraag of er dan elders ‘meteen een nieuwe hoogoven aangaat’; er is namelijk structureel overcapaciteit (circa 30 procent). En elders wordt ook nog eens in de meeste gevallen schoner geproduceerd. Bijna veertig procent van het staal in de wereld betreft namelijk recycling van schroot. Daarmee komt veel minder uitstoot vrij. Daarnaast wordt nog eens tien procent gemaakt via de veel schonere Direct Reductie methode (met vaak gas in plaats van cokes). Sinds 2000 is de staalcapaciteit op de wereldmarkt verdubbeld. De meeste nieuwe fabrieken staan in China en ook als het integrale hoogoveninstallaties betreft zijn ze zeker zo modern, en vaak ook schoner dan de hoogovens in IJmuiden. Overigens, in China wordt de staalproductie met ingang van dit jaar gekort om CO2 reductie te bereiken. (bron: Steel Statistical Yearbook; eurofer.eu; CISA en www.chinaisa.org.cn)
Tata Steel IJmuiden presenteert zich als maakindustrie. Door zich ‘maakindustrie’ te noemen, klinkt het bedrijf sympathieker en wordt het naar ons gevoel onmisbaar(der). In Nederland vinden we maakindustrie belangrijk vanwege kennis, vaardigheden en grote toegevoegde waarde. Tata Steel is evenwel zware basisindustrie die half-fabrikaten (stalen platen) levert waar elders producten van worden gemaakt. De toegevoegde waarde van staal maken, een basis product op basis van 100% geïmporteerde grondstoffen, is beperkt buiten de 750 miljoen euro aan loonkosten.
19. Hoe zit het met de kennis en vaardigheden gelieerd aan de staalsector? De universitaire opleidingen gerelateerd aan de staalsector werden in Nederland al jaren geleden opgeheven bij gebrek aan belangstelling. Er is slechts een (bijzonder goede) opleiding (van Tata zelf) op MBO niveau. Om de kennis en vaardigheden te behouden hoef je geen zeven of acht miljoen ton per jaar te produceren. Dat zie je aan niche staalbedrijven in Duitsland die een paar honderdduizend ton per jaar produceren.
Behoud van werkgelegenheid is de belangrijkste reden in de lobby voor staatssteun aan Tata Steel. Volgens de directie zijn er 9.000 werknemers maar er zijn veel mensen afgelopen jaar gepensioneerd of afgevloeid met een regeling. Bronnen binnen Tata spreken over circa 8.000 werknemers inmiddels. De meest ree¨le schatting van de indirecte werkgelegenheid komt neer op hooguit 10.000 mensen daarbuiten die afhankelijk voor hun brood zijn van het staalbedrijf. Dit is op basis van het jaarverslag van het staalbedrijf in IJmuiden; er is daarin geen geldstroom te vinden die een hogere schatting voor de indirecte werkgelegenheid rechtvaardigt (zie hieronder). Lobbyisten, sommige politici, de vakbond en ook de directie zelf hebben veel hogere cijfers, zonder enig bewijs. Hans van den Berg (directievoorzitter) sprak eerder over 20.000 banen indirect; sinds kort over 30.000. Dat is in lijn met wat FNV en de COR tegenwoordig claimen aan indirecte werkgelegenheid (‘afhankelijke banen’). Toelichting: in de staalsector is de indirecte werkgelegenheid omvangrijk. Die betreft bedrijven die de grondstoffen leveren maar ook de branche die het staal verwerkt. In de vakliteratuur gaat men voor de werkgelegenheid in de keten uit van een multiplier van 5,6. Dat zou in het geval van Tata in IJmuiden (8.000 werknemers zeker) dus 45.000 banen zijn.
Maar het grootste deel van de keten bevindt zich in geval van Tata in het buitenland: Tata Steel importeert honderd procent van de grondstoffen en exporteert ook bijna alles. Wat laat het jaarverslag (2019/20) zien?
| omschrijving | € x 1.000.000 | |
|---|---|---|
| omzet | 3.900 | |
| grondstoffen (kolen/erts) | 2.000 | |
| personeel | 754 | 9000 werknemers komt neer op 84 k per arbeidsplaats |
| afschrijving | 200 | |
| nog te besteden | 946 | |
| onderhoud, brandstoffen etc. | 460 | uitbesteed onderhoud, olie, verbruikte stoffen, onderdelen |
| overig | 325 | verzekeringen, algemene kosten |
| 785 | De toeleveranciers worden betaald uit deze 785. |
Zeker de helft van de diensten wordt in het buitenland gekocht (alle technologie en veel ingehuurde kennis). En een kwart wordt besteed aan consumptiegoederen. Stel de gehele 785 zou uitgegeven worden aan diensten die in NL geleverd worden. Dan kom je voor 30.000 banen die hier geheel van afhankelijk zijn op een jaarinkomen van 26 K bruto. Waarschijnlijker is dat er slechts 196 in NL besteed wordt. Dit komt neer op 6,5 K bruto per arbeidsplaats. Conclusie: de indirecte werkgelegenheid betreft in het gunstigste geval hooguit 10.000 banen (19,6 K bruto per arbeidsplaats).
Er wordt wel eens gezegd tegen bewoners: 'als het niet bevalt had je er niet moeten gaan wonen'. Wijk aan Zee bestaat echter langer dn de Hoogovens. Het terrein was vroeger al bewoond. Er zijn opgravingen gedaan die stammen uit 300 voor Christus. Die hiervoor deze interessante video.
Terug & verder bladeren: