Datum: 7-2-2022 Cobouw
Tata Steel ligt onder vuur. De roep om sluiting wordt steeds luider. Maar kan de Nederlandse bouw wel zonder het staalconcern uit IJmuiden? “Ja hoor, dat maakt de bouw geen bal uit. Maar of dat slim is...”Februari 2021. Het heeft net gesneeuwd, maar IJmuiden en omgeving zien zwart van kolengruis. De kolenbergen van de staalfabriek waren niet goed afgedekt. De wind had vrij spel en zorgde voor wat ‘zwarte sneeuw’ ging heten. Nog niet eerder was zo zichtbaar dat het vroegere Corus – dat tegenwoordig in Indiase handen is – de omgeving vervuilt.
Voor Tata Steel zelf was het de tweede domper in korte tijd. Enkele weken daarvoor had het Zweedse staalconcern SSAB zich teruggetrokken uit overnamegesprekken. Vakbonden, maar ook het kabinet waren teleurgesteld.
Ruim een jaar later ligt Tata Steel weer onder een vergrootglas. Het staalbedrijf blijkt de grootste bron van de neergedaalde kankerverwekkende PAK’s en metalen in de regio IJmond, waarvan al door het RIVM was bepaald dat ze ongewenst zijn voor de gezondheid, vooral die van kinderen.
Niet alleen daarom zorgen de metingen van het RIVM voor opschudding. Een daarvan wijkt namelijk flink af van het resultaat dat Tata Steel tot die tijd verstrekte. “Wij meten anders”, zegt Bauke Hoekstra Bonnema, marketingmanager bouw bij Tata Steel. “Wij meten aan de schoorsteen en het RIVM op de grond. Misschien dat de door RIVM waargenomen emissies ook afkomstig zijn van vliegtuigen of de scheepvaart op het Noordzeekanaal.”
In opdracht van de provincie Noord-Holland zal het RIVM met Tata Steel de afwijking in de metingen proberen te verklaren. De ‘storm’ van woede, opstand en verontwaardiging in IJmuiden is daarmee echter niet gaan liggen. Omwonenden proberen al langer hun gelijk te halen en het Openbaar Ministerie opende vorige week een strafrechtelijk onderzoek naar het staalconcern.
De aanklacht volgt op bestudering van de aangiftes van advocaat Bénédicte Ficq. Zij komt op voor de belangen van ongeveer 1200 omwonenden en bedrijven. De aanklacht is dat Tata Steel met opzet gevaarlijke stoffen in de bodem, de lucht en het oppervlaktewater brengt.
Voor sommigen is de maat nu al vol. Zo eist Johan Vollenbroek, voorzitter van Mobilisation for the environment, in een brief aan de provincie Noord-Holland dat Tata Steel direct haar productie staakt. Volgens Vollenbroek is ‘voor deze megavervuiler’ in Nederland geen toekomst meer.
Van sluiting is op dit moment absoluut geen sprake. Toch roepen de recente ontwikkelingen de vraag op wat Tata Steel nog voor bestaansrecht heeft. Niet in de laatste plaats, omdat in de bouwsector steeds vaker discussie woedt over het gebruik van CO2-intensieve producten, zoals baksteen, beton en staal.
Natuurlijk is staal sterk, makkelijk te vervormen, goedkoop en zeer goed recyclebaar. Bovendien werden er al talloze fabelachtige bruggen, voetbalstadions en wolkenkrabbers uit opgetrokken. Onderaan de streep levert het echter ook forse CO2-uitstoot op.
Kan de Nederlandse bouw zonder staal? Kan het zonder Tata Steel? Cobouw sprak met voor- en tegenstanders, materiaalwetenschappers en ingenieurs. De meningen lopen uiteen, maar over twee dingen zijn vriend en vijand het eens: we kunnen niet zonder staal en op wereldschaal is Tata Steel een te verwaarlozen speler.
Wereldwijd wordt er jaarlijks 1800 miljoen ton staal geproduceerd. Tata Steel is goed voor een productie van tussen de 7 en 9 miljoen ton, nog geen half procent.
“Toch speelt Tata Steel best een belangrijke rol op de Nederlandse bouwmarkt”, zegt Frank Maatje, directeur van de vereniging Bouwen met Staal. Hij schat dat de Nederlandse bouw ongeveer 1 miljoen ton staal per jaar verwerkt. En volgens Hoekstra Bonnema van Tata Steel komt een derde daarvan uit IJmuiden.
“Primair maken wij staal uit ertsen. Die worden gesmolten tot grote rollen staal. Beschouw ze als enorme toiletrollen van maximaal 30 ton, twee meter breed en een kilometer lang. Manshoog, heel dun.”
Tata Steel levert (indirect) vooral aan de industriële hallenbouw: “Buizen en profielen, dak- en gevelpanelen en geïsoleerde sandwichpanelen, waarmee je snel en op een mooie manier gebouwen kunt isoleren”, aldus Hoekstra Bonnema.
Stalen balken, damwanden of wapeningsstaal, waarvan de oppervlaktekwaliteit niet zo hoog hoeft te zijn maakt Tata Steel niet. Of zoals Maatje van Bouwen met Staal dat noemt “pisbakijzer.” “Draagbalken komen eigenlijk allemaal uit Duitsland en Luxemburg.”
Maatje zag de staalprijzen het afgelopen jaar bijna verdubbelen. Volgens hem staat dat echter helemaal los van de discussie over Tata Steel. “Heel eerlijk. Nederland heeft weinig invloed op de wereldprijs van staal. Overigens ben ik best blij dat de prijs nu hoger is. De staalprijzen waren structureel te laag. Daardoor investeerden bedrijven niet voldoende in duurzaamheid. Precies dat wil Tata Steel doen.”
Pim Peters, directeur bij IMd Raadgevende Ingenieurs, is vooral dol op hergebruik. In 2013 introduceerde hij ‘donorskeletten’, hoe meer donorstaal er is, hoe blijer hij wordt. Het is nog geen breed gedragen succes, zegt Peters al is hij met zijn bureau betrokken bij tien projecten waar tweedehands staal wordt ingezet. “Dat is natuurlijk lang niet genoeg.”
Als Tata Steel dichtgaat, heeft dat een nadelig effect op duurzaam bouwen, waarschuwt Peters. “Dan zullen we het staal ergens anders vandaan moeten halen. Dat levert een nog grotere belasting op voor het milieu door grotere transportafstanden.”
Maatje van Bouwen met Staal sluit zich daarbij aan. “Tata Steel sluiten? Dat maakt bouwers geen bal uit. Dan halen ze het staal wel uit China. Ik denk dus niet dat het slim is om Tata Steel Nederland weg te doen. Denk je dat ze in China schoner werken?”
Hoekstra Bonnema van Tata Steel denkt van niet. “Nu al zijn wij een van de schoonste staalplants ter wereld. Op de lijst van de World Steel Association van de bedrijven met de minste emissies, staan wij in de top twee. Dus als je onze fabriek sluit, levert dat per definitie een hogere emissie op.”
De Nederlandse bouw ziet hij voorlopig ook niet minder staal gebruiken. “Neem alleen al de windmolens op zee. Die bouw je niet van beton of hout.” Hij benadrukt dat Tata Steel de komende jaren inzet op groen staal. In 2030 wil het bedrijf veertig procent minder CO2-uitstoot uitstoten.
Krijgt Tata Steel de tijd om te vergroenen? De tijd zal het leren. Maar over sluiten wil niemand het nog hebben.
“Sluiten? Daar gaan we niet over”, zegt een woordvoerder van het RIVM. Advocaat Bénédicte Ficq wil niet op de vraag ingaan. “Sluiten? Jij kijkt wel erg ver vooruit. Wat dat zou betekenen voor de bouw? Daar houd ik me al helemaal niet mee bezig. Ik kom op voor de mensen die daar in de buurt wonen.”
Later deze week verschijnt deel 2: ‘Groen staal in IJmuiden? Is dat wel rendabel?’
Lees ook
lees hele artikel/document
Deel dit bericht
pageviews: 6734